ویژگی های اجتماعی شهرستان کازرون

شهرستان کازرون به مساحت 4062 کیلومتر مربع ، دارای 4 بخش و 11 دهستان و 314 روستا می باشد . بخش مرکزی با وسعت 1026 کیلومتر مربع ، شامل دهستان های امامزاده سید حسین به مساحت 2/193 کیلومتر مربع ، بلیان به مساحت 7/328 کیلومتر مربع ، دریس به مساحت 5/288 کیلو متر مربع ، و شاپور به مساحت6/215 کیلومتر مربع است .

بخش کوهمره ، به وسعت 8/731 کیلومتر مربع ، دارای دهستان های دشت برم به مساحت 2/266 کیلومتر مربع و کوهمره به مساحت 6/465 کیلومتر مربع است .

بخش خشت و کمارج به مساحت 738 کیلومتر مربع ، دارای دهستان های خشت به مساحت 400 کیلومتر مربع و کمارج به مساحت 338 کیلومتر مربع است

بخش جره و بالاده با مساحت 2/1566 کیلومتر مربع ،دارای دهستان های جره به مساحت 700 کیلومتر مربع .دادین به مساحت 2/556 کیلومتر مربع و فامور به مساحت 310 کیلومتر مربع است .

وجه تسمیه:

نام شهر تاریخی کازرون ، از« گازران » و « گازرون » گرفته شده است ، زیرا در زمان دیلمیان که کارخانه های پارچه بافی در کازرون پارچه های « توزی » و « دبیکی » را می بافت و صادر می نمود ، دوازده هزار گازر یعنی شویندگان الیاف کتان ، در این شهر زندگی می کردند و به همین جهت این شهر به شهر گازران یعنی شهر گازرها معروف شده بود که نام گازران در بعضی متون به صورت « گازران » و « کازران » آمده است . « گازران » در تلفظ به صورت « گازرون » و « کازرون » تحریف یافت و اکنون نام « کازرون » باقی مانده است . در بعضی کتب « گازرات » نیز آمده است . کازرون به واسطه تولید پارچه های مرغوب با شهر « دمیاط » مصررقابت می کرده و به همین جهت به « دمیاط عجم » نیز مشهور است .

برخی ازاهالی کازرون نیز به طور عامیانه وجه تسمیه کازرون را از « کوه زرّان» می دانند و معتقدند چون کوه های آن به خاطر داشتن درختان و ثمرات جنگلی ، زر خیز است ، آن را « کوه زرّان » نامیده و به صورت « کازرون » تحریف یافته که ریشه تاریخی ندارد و تنها در اعتقاد برخی از مردم چنین وجه تسمیه ای بیان شده است .

نــــژاد

نژاد مردم شهرستان کازرون ، همانندمردم جنوب ایران ، از نژاد پارسه یا ( پاراسواژ) شعبه ای از نژاد آریاست که تقریبا 3 هزار سال پبش از میلاد از مسکن اصلی خود به ایران و فارس آمده اند . مردم کازرون تا اندازه زیادی اصالت نژاد خود را حفظ کرده اند ، زیرا وقتی در میان رعایای کازرون گردش می کنیم و صفات و عادات آنان را مورد دقت قرار می دهیم ، قرابت و نزدیکی زیادی با نژاد آریائی قدیم در آنان می بینیم . واژه های محلی و آداب و رسومی که نسل به نسل حفظ کرده اند نشانگر این واقعیت می باشد .

زبان

زبان فارسی یعنی زبانی که ساکنان ایران و افغانستان و قسمتی از هندوستان و پاکستان به آن سخن می گویند ، از پارس سرچشمه گرفته است . واژه هائی که در کازرون بکار می گیرند نزدیکی با زبان فارس قدیم دارد.

گویش ها ( کازرونی ، دوانی ، دوسیرانی ، بورنجانی ، عبدویی و ... ) آداب ، رسوم ، سنت ها ، متل ها و مثل های موجود در این منطقه به خاطر در بر داشتن ویژگی های زبان و فرهنگ کهن این دیار ، از دیر باز توجه زبان شناسان را به خود جلب کرده است.

دیـن

پیش از حمله اعراب اهالی کازرون و شاپور و دیگر بخش های این شهرستان مانند همه ایرانیان دین زردشتی داشتند و بویژه در شاپور چندین آتشکده بزرگ وجود داشته که آثار ویرانه های آن هنوز باقی است . پس از فتح ایران به دست اعراب در زمان خلیفه دوم ( 13 هجری قمری) و تصرف کازرون به سرداری حکم بن ابی العاص ، عده ای از اهالی این دیار به دین اسلام درآمدند . در سده چهارم و پنجم تعداد زردشتیان کازرون زیاد بوده است و دراین هنگام مردی زردشتی به نام خورشید که او را دیلم گبر نیز می گفتند حاکم کازرون بوده است . سلمان فارسی نخستین شخص از اهالی کازرون است که در خدمت حضرت رسول (ص) به دین اسلام مشرف شد و حکمی از آن جناب گرفت که کازرونیها از دادن مالیات و جزیه معاف باشند . بیشتر اهالی کازرون و اطراف آن تقریبا تا سال 400 هجری قمری زردشتی بودند و از این سال به بعد به واسطه کوشش شیخ ابواسحق فرزند شهریار کازرونی مردم کازرون کم کم مسلمان شدند . تا زمان صفویه و رسمیت یافتن مذهب تشیع اهالی این سرزمین شافعی بودند و علمای بزرگی نیز از میان آنان برخاستند . امروز مذهب همه اهالی شیعه اثنی عشری است و در مذهب تعصب دارند . در کازرون اقلیت های مذهبی کم است و در حقیقت 99 درصد از مردم شهرستان کازرون مسلمان هستند و یک درصد باقی مانده شامل ادیان دیگر می باشد .

جمعیت :

اندازه جمعیت ، ساختار سنی و جنسی ، باروری ، میزانهای مرگ و میر و میزان رشد جمعیت اطلاعات زیر بنائی را تشکیل می دهند که در تعیین و تخصیص منابع و میزانهای رشد نقشی اساسی دارند . تفحص در زمینه جمعیت و پرداختن به ابعاد مختلف آن فرصت تفکر مجدد در مورد جمعیت را فراهم آورده ، گذشته را نشان داده و چگونگی حرکت های آتی جمعیت را ارزیابی می نماید . به این دلیل اندیشمندان و تحلیلگران جمعیت با ارائه شاخص ها و ارزیابی داده های جمعیتی ، امروز سهم عمده ای در امر توسعه به عهده دارند .

روندهای جمعیتی:

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375 و با توجه به آخرین تقسیمات کشوری در سال 1377 جمعیت شهرستان کازرون 254985 نفر اعلام شد که از این تعداد 129062 نفر مرد و 125923 نفر زن بوده اند. تعداد 61552 نفر از مردها در نقاط شهری و 67510 نفر در نقاط روستایی بوده اند. همچنین تعداد 58587 نفر از زنان در نقاط شهری و 67336 نفر در نقاط روستایی بوده اند.

پیش بینی می شود که جمعیت این شهرستان در سال 1385 به 327358 نفر برسد که 6/45 درصد این جمعیت در مناطق شهری و 4/54 درصد در مناطق روستایی ساکن خواهند بود. همچنین پیش بینی می شود که 3/33 درصد این جمعیت را افراد زیر 15 سال، 5/55 درصد جمعیت را افراد 49-15 سال، 5/5 درصد جمعیت را افراد 59-50 سال و 7/5 درصد را افراد 60 سال به بالا تشکیل دهند. علی رغم آنکه نرخ باروری کلی در دهه مورد بررسی ثابت در نظر گرفته شده است. ولی به دلیل افزایش قابل توجه تعداد زنان در سنین باروری، نرخ رشد سالانه در نیمه اول این دهه حدود 38/2 درصد برآورد می گردد که در نیمه دوم این دهه به 62/2 درصد تغییر می یابد. در پایان این دهه میانه سنی جمعیت نیز به 22 سال افزایش می یابد و از میزان جوانی جمعیت شهرستان کاسته خواهد شد.

تغییرات ساختار سنی جمعیت:

میانه سنی جمعیت این شهرستان از 5/18 سال در سال 1375 به 1/20 سال در سال 1380 و 22 سال در سال 1385 افزایش می یابد. نسبت وابستگی نیز از 7/83 درصد در سال 1375 به 5/65 درصد در سال 1380 و 1/60 درصد در سال 1385 کاهش می یابد. به این ترتیب با کاهش بار تکفل و کاهش هزینه های مصرفی خانوار، بنیه اقتصادی بالقوه برای افزایش پس انداز تقویت می گردد.

این تغییرات نشانگر آن است که افزایش میزان باروری در دهه 1365-1355 منتج به جوان شدن بخش مهمی از جمعیت شهرستان کازرون گردیده است که اکنون پس از گذشت دو دهه، ساختار سنی جمعیت شهرستان مجدداً بهبود یافته و از میزان جوانی آن کاسته می شود. در دهه مورد پیش بینی از سهم نسبی جمعیت جوان و جمعیت سالخورده از کل جمعیت شهرستان کاسته شده و بر سهم نسبی جمعیت بالقوه فعال افزوده می شود.

این نوسان در ساختار سنی جمعیت باعث می شود که میزان جمعیت بالقوه فعال شهرستان از 122104 نفر در سال 1375 به 155357 نفر در سال 1380 و 181620 نفر در سال 1385 افزایش یابد. این به معنای افزایش نیروی کار و نیاز به فرصت های شغلی جدید بسیار در آینده نزدیک بوده و یکی از مهمترین چالش های اقتصادی شهرستان را شکل خواهد داد.

تغییرات ساختار جنسی جمعیت:

نسبت جنسی جمعیت در این شهرستان در گروه سنی کمتر از 15 سال که در سال 1375 در حدود 5/102 بوده است، در سال 1380، 3/103 و در سال 1385، 9/103 پیش بینی می شود و بنابراین تغییرات چندانی را نشان نمی دهد، ولی نسبت جنسی در گروه سنی 49-15 سال از 5/98 در سال 1375 به 6/103 در سال 1385 کاهش می یابد. نسبت جنسی در گروه سنی 59 ـ 50 سال از 94 در سال 1375 به 8/93 در سال 1385 کاهش می یابد .همچنین این نسبت در گروه سنی 60 سال و بالاتر، از 4/122 در سال 1375 به 6/102 در سال 1385 کاهش می یابد.

رشد جمعیت و شهرنشینی:

همراه با افزایش نرخ رشد جمعیت در دهه آتی، روند شهرنشینی نیز سرعت بیشتری گرفته و نرخ رشد سالانه جمعیت شهرنشین از 05/2 درصد در نیمه اول این دهه به 29/2 درصد در نیمه دوم این دهه خواهد رسید. در حالی که در همین دوران نرخ رشد سالانه جمعیت روستایی از 66/2 درصد به 91/2 درصد افزایش می یابد.

بخش عمده ای از افزایش جمعیت شهرنشین در دهه آتی معلول دخالت عواملی همچون مهاجرت روستاییان به شهرها، اسکان و تمرکز عشایر در شهرک های نوبنیاد، تبدیل به شهر شدن تعدادی از نقاط روستایی واستحاله آبادیهای اطراف شهرهای بزرگ و متوسط در توسعه فیزیکی این گونه شهرها خواهد بود.

در مهاجرت روستاییان به شهرها، علاوه بر عوامل فرهنگی و اجتماعی مانند امکان ادامه تحصیل، بهره مند شدن از امکانات بیشتر بهداشتی، رفاهی و تفریحی، از یک سو عوامل اقتصادی همچون فرصتهای شغلی بیشتر وبالا بودن در آمد انتظاری، و از سوی دیگر افزایش مکانیزاسیون در بخش کشاورزی و کاهش تقاضای نیروی کار در این بخش نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند.

تحولات اشتغال:

طی نیمه اول و دوم دهه 85-1375، در این شهرستان جمعیت 15 ساله و بیشتر شاغل به طور متوسط سالانه به ترتیب 93/3 درصد و 93/3 درصد افزایش خواهد یافت. تعداد شاغلان 10 ساله و بالاتر به ترتیب از 57833 نفر در سال 1375 به 70377 نفر در سال 1380 و 85674 نفر در سال 1385 افزایش می یابد.

تغییر در تعداد شاغلین و جمعیت 10 ساله و بالاتر، به تغییر در نرخ مشارکت طی این دهه منجر می شود. نرخ مشارکت در مناطق شهری از 4/29 درصد در سال 1375 به 9/30 درصد در سال 1380 و 5/34 درصد در سال 1385 افزایش می یابد. همین نرخ در مناطق روستایی از 8/30 درصد در سال 1375 به 8/31 درصد در سال 1380 و 8/35 درصد در سال 1385 افزایش می یابد.

یکی از عوامل مؤثر بر نرخ مشارکت نیروی کار، پوشش تحصیلی افراد واقع در سن فعالیت است. با توچه به اینکه نرخ رشد پوشش تحصیلی در طی زمان روندی کاهنده دارد و انتظار می رود در سال های آتی نیز در حد معینی تقریباً ثابت بماند، از تأثیر کاهنده این عامل بر عرضه نیروی کار کاسته شده و نرخ مشارکت افزایش می یابد.

از دیگر عوامل مؤثر بر پایین بودن نرخ مشارکت، میزان بالای جمعیت خانه دار است. وجود فرزندان از دلایل کاهش ورود زنان به بازار کار محسوب می شود. با کاهش تعداد فرزندان، از یک طرف به دلیل کاهش ارزش اقتصادی فعالیت های انجام شده در خانه و از طرف دیگر به دلیل آزاد شدن بخشی از وقت زنان، احتمال می رود که ورود آنان به بازار کار بیشتر شود. بالا رفتن سن ازدواج، افزایش سطح تحصیلات زنان، افزایش سطح هزینه زندگی که منجر به کاهش دستمزد واقعی مردان می گردد و تغییر نقش سنتی زنان در خانواده وجامعه در راستای حضور فعال تر آنها در محیط های اجتماعی، می تواند موجب افزایش ورود زنان به بازار کار گردد. با توجه به این نکات، عرضه نیروی کار در مقایسه با گذشته، با سرعت بیشتری افزایش خواهد یافت که این مسئله ضرورت ایجاد مشاغل کافی را برای جلوگیری از افزایش نرخ بیکاری ایجاب می کند.

اشتغال در شهر و روستا:

نرخ مشارکت نیروی کار(جمعیت 10 ساله و بیشتر) در مناطق شهری در سال 1375 برای مردان 4/50 درصد و برای زنان 4/7 درصد بوده است. این نرخ در سال 1380 به ترتیب برای مردان و زنان 8/52 و 72/7 درصد خواهد بود و در سال 1385 به ترتیب برای مردان به 1/59 درصد و برای زنان به 63/8 درصد افزایش خواهد یافت.

نرخ مشارکت نیروی کار جمعیت 10 ساله و بیشتر در مناطق روستایی در سال 1375 برای مردان 8/54 درصد و برای زنان 19/7 درصد بوده است. این نرخ در سال 1380 به ترتیب برای مردان و زنان 56 و 55/7 درصد خواهد بود و در سال 1385 به ترتیب برای مردان به 1/63 درصد و برای زنان به 14/8 درصد افزایش خواهد یافت.

با توجه به ارقام فوق الذکر، نرخ مشارکت نیروی کار در مناطق شهری طی دوره 85-1375 همواره کمتر از نرخ مشارکت نیروی کار در مناطق روستایی کشور است. از دلایل این امر می توان بیشتر بودن سال های تحصیل (روی آوردن افراد به تحصیلات متوسطه و عالی) در شهرها را نام برد. این مسئله موجب می گردد افراد در مناطق شهری در سنین بالاتری وارد بازار کار گردند.

پیش بینی جمعیت شهرستان کازرون به تفکیک سن وجنس (نفر) ـ سال 1382

گروههای سنی مرد زن جمع

4 ـ 0 23689 22710 46399

9 ـ 5 13402 12385 25786

14 ـ 10 16635 15457 32092

19 ـ 15 21768 20587 42356

24 ـ 20 19231 17877 37107

29 ـ 25 11951 12524 24476

34 ـ 30 9475 10312 19787

39 ـ 35 8480 8589 17070

44 ـ 40 7573 6949 14522

49 ـ 45 6406 5741 12147